Confronting with "counter-history". Murders and pogroms of Jews in Poland after the II World War in contemporary Polish collective memory and contemporary Polish symbolic elite's discourse

Praca porusza dwa zasadnicze problemy. Pierwszym jest obecność tematyki pogromu kieleckiego we współczesnym dyskursie polskich „elit symbolicznych” (termin Teuna van Dijka) oraz praktyce upamiętniania. Analizując dyskurs dotyczący pogromu w swej pracy ukazuję, iż w istotnej mierze konstytuowały go dwie „społeczne reprezentacje” (termin Serge’a Moscoviciego) wydarzeń z 4 lipca 1946 r. Zgodnie z pierwszą z nich pogrom uznawano za komunistyczną prowokację, druga zaś przedstawiała to wydarzenie jako akt polskiego antysemityzmu. Przedmiotem osobnych analiz, przeprowadzanych w niniejszej pracy, są uroczystości 50. rocznicy pogromu oraz działalność Stowarzyszenia Jana Karskiego, związana z zupełnie nowymi formami upamiętniania tego wydarzenia. Drugim zasadniczym problemem, poruszanym w pracy ,jest debata, jaką wywołała w Polsce publikacja książki „Strach” autorstwa Jana Tomasza Grossa oraz jej reperkusje dla polskiej pamięci zbiorowej. Analizując spór wywołany publikacją książki Grossa uznaję, iż możemy w nim wskazać analogiczne stanowiska do tych, które wyróżnił w debacie wokół wydarzeń w Jedwabnem Andrzej Paczkowski. Sama debata nie wywarła jednak istotnego wpływu na polską pamięć zbiorową, czego dowodzą sondaże przeprowadzone przez TNS OBOP i PBS DGA dla „Gazety Wyborczej”. Wpływ sporu wywołanego publikacją książki Grossa na polską pamięć zbiorową rozpatruję nie tylko na poziomie całego społeczeństwa polskiego, ale i wybranych katolickich „wspólnot pamięci”. Analiza wpływu książki Grossa na grupową pamięć i obecność weń tematyki powojennych pogromów, oparta o przeprowadzone wśród jej członków zogniskowane wywiady grupowe, stanowi ostatni z poruszanych w pracy wątków.The work focuses on two main problems. First, I analyze the presence of t he Kielce pogrom in contemporary discourse of Polish “symbolic elities” (Teun van Dijk’s term) an in the practice of commemoration. Analyzing discourse about pogrom, I show that there were two main “social representations” (term coined by Serge Moscovici) of events, which took place 4 July 1946. According to the first one, pogrom was a communist provocation, by the second this event should be interpretedd as an act of Polish antisemitism. The 50. anniversary of pogrom, alongside with the activity of Stowarzyszenie Jana Karskiego, which popularizes new forms of commemoration, is analyzed independently.Second major problem of my work is the debate, evoked by the publication of Jan Tomasz Gross book “Strach” in Poland and its repercussions for Polish collective memory. Analyzing the debate, I indicate analogical types of “attitudes” with those, differentiated by Andrzej Paczkowski during the dispute focused on Jedwabne massacre. The debate hadn’t influenced Polish collective memory, as results of surveys realized by TNS OBOP and PBS DGA (for „Gazeta Wyborcza”) has proved. The influence of the debate, evoked by “Strach” is analyzed not only on the level of the whole Polish society. I will also present the results of focus group interviews with members of three different catholic “memory communities”. At the end of my work I analyze the perception of the topic of pogroms on Jews in Poland after II World War in communities memories and the potential influence of the debate on that